DOĞRU BİLDİĞİMİZ YANLIŞLAR (Emirdağ-Musluca-Aziziye-Emirdağ)

II. Bayezid döneminde (1481-1512) Karahisar-ı Sahib Sancağı, Karahisar, Bolvadin, Sandıklu, Şuhud, Barçınlı ve Oynaş olmak üzere yedi kazadan oluşmaktadır.
1594 tarihli mühimme kaydında Barçınlı Kazası tekrar ikiye ayrılarak Barçınlı Kadılığı ve Nevahi-i Barçınlı Kadılığı adı altında yeniden ihdas edilmiştir. Barçınlı ve Nevahi-i Barçınlı’nın nefsleri yani kaza merkezleri yoktur.
Kaza yapılanması XVIII. yüzyılda da devam etmiş, Barçınlı Kazası bazen Hanbarçınlı olarak anılmıştır. Nevâhi-i Barçınlı’ın yönetim merkezi bazen bugünkü Emirdağ, bazen Bayat ve bazen da Çoğu (Kemerkaya) olmuştur. Yönetim merkezinin değişken olması devrin ihtiyaç ve sorunlarından kaynaklanmıştır.
1775 tarihli bir belge, bu tarihlerde “Emirdağı Nahiyesi” nin var ve Kütahya Vilayeti’ne (COA. 280/18779. Fon: AE.SABH.I) ve 1781 tarihli bir belge de ise Emirdağ’ın Karaman’ın Bozulus Kazası’na bağlı olduğunu ortaya koyar (COA. 24/1172. Fon: C.ZB).
1828 tarihli bir belgede “Emirdağ Kazası Sabık Müdürü Halil Ağa’nın Bolvadin veya İshaklı Kaza Müdürlüğü’ne tayin isteği” denilmektedir (COA.260/75. Fon:A.)MKT.UM).
1841’de Anadolu Eyaleti lağvedilerek yerine Hüdavendigar (Bursa), Saruhan, Aydın, Ankara ve Kastamonu eyaletleri oluşturulduğu zaman şehir, Karahisar-ı Sahib ve Bolvadin Kaymakamlığı olarak iki kaymakamlığa ayrılarak Bursa Müşirliği’ne bağlanır. Bu oluşumda Barçınlı ve Nevahi-i Barçınlı, Bolvadin Kaymakamlığı’na bağlıdır (Süleyman Gönçer. Afyon ili Tarihi Cilt. II. s.13).
9098, 9099 ve 9100 sayılı Temettuat Defterlerine göre 1840-1845 yılları arasında, şimdiki Emirdağ yöresi, Nevahi-i Barçınlı’dır.
1848-1853 tarihleri arasındaki kayıtlarda “Emirdağı Kazası” adı geçmektedir (COA. 153/26. Fon: A.) MKT; COA. – / 21990. Fon: MAD.d; COA. – / 21991. Fon: MAD.d; COA. 153/76.; COA. 594/51. Fon: MVL; COA. – / 21869. Fon: MAD.d; COA. 104/54. Fon: A.) MKT.NZD; COA. 295/18. Fon: MVL; COA. 260/1181. Fon: A.)MKT.UM).
Karahisar-ı Sâhib Sancağı’nda H.1270 (1854) yılına kadar 10 kaza varken kaza sayısı bir anda 19’a yükseltilerek Karahisar-ı Sâhib, Sandıklı, Sincanlı, Şuhut, Çolaabad, Bolvadin, Çay, Karamık, Hanbarçın, Nevahi-i Barçınlı, Emirdağı, Çal, Baklan, Şeyhlü, Dazkırı, Homa, Geyikler, Danişmendlü ve İshaklı kazaları oluşturulmuştur. Bu oluşumda Barçınlı Kazası’nın adı geçmemekte ve Hanbarçın olarak adlandırılmaktadır.
1856 yılında Karahisar-ı Sahib Livası’na bağlı nahiyeler: Aşiret-i Bozulus, Aşiret-i Muslıca, Baklan, Bolıvadin (Bolvadin), Çal, Çay, Çöla-bad, Danişmendlü Kebir, Han-ı Barçınlu nam-ı diğer Hüsrev Paşa, Homa, Işıklu nam-ı diğer Şeyhler, İshaklu, Karahisar-ı Afyon, Nahiye-i Geyikler, Nahiye-i Kıramık, Nahiye-i Emirtağı (Emirdağı), Nevahi-i Barçınlu, Sanduklu, Sıçanlu, Şuhud ve Tazkırı (Dazkırı) (Selman Yaşar. Siyasal, Sosyal ve Ekonomik Yönleriyle Afyon. s.74).
Bu belgelerden anlaşılacağı üzere 1847/1848 yıllarından itibaren 1856 yılına kadar hem Nevahi-i Barçınlı Kazası ve hem de ayrı olarak Emirdağı Kazası vardır. Aynı şekilde 1860-1863 tarihli belgelerde de Emirdağı Kazası geçmektedir (COA. 594/51. Fon: MVL; COA. 127/71. Fon: A.)MKT.MVL; COA. 127/71. Fon:A.)MKT.MVL; COA. 649/49. Fon: MVL ; COA. 657/13. Fon: MVL; COA. 35/ 2086. Fon:C.ADL).
Tüm bunlar göstermektedir ki 1864 yılına kadar Emirdağı Kazası vardır.
1864 yılında eyaletler lağvedilerek vilayetler kurulunca Afyonkarahisar şehri tekrar sancak merkezi olmuştur. 1864 tarihli İdareyi Vilayet Nizamnamesi’ne göre Osmanlı Devleti kaza, nahiye ve köylere ayrılmış ve Barçınlı, Nevahi-i Barçınlı’ya dahil edilmiştir.
1867 yılında eyaletler, vilayete dönüştürülerek Hüdavendigar Valiliği kurulmuş Afyon Sancağı da Mutasarrıflık haline gelmiştir. 1867 Vilayetler Nizamnamesi’ne göre Hüdavendigar Vilayetine bağlı Kara-hisar-ı Sâhib Sancağı; Karahisar-ı Sâhib, Sandıklu, Şeyhlu, maa nahiyeyi Danişmendlu, Geyikler, Çal, Bolvadin, İshaklu, Şuhud ve Musluca olmak üzere 10 kazadan oluşmaktadır. Bu taksimatta 1853/1854 senesinde var olan kazalardan Homa, Şeyhlü, Emirdağı, Nevâhi-i Barçınlı ve Çölaabad kazaları görülmemektedir.
Buradan da anlaşılıyor ki Emirdağ ve Nevâhi-i Barçınlı kazaları kaldırılmış “Musluca Kazası” oluşturulmuştur.
Musluca kaza olduktan kısa bir süre sonra, 1868 tarihinde adı ‘Aziziye’ olarak değiştirilmiş ve Aziziye’nin kaza merkezi ‘Muslice’ olmuştur yani Müslice bugünkü Emirdağ’dır. (Şükrü Türkmen. Belgelerle Emirdağ. 2. Baskı s:81-87)
Not: Dip notları paylaşılan belgelerin tamamını kitapta bulabilirsiniz. Kitabı olmayanlar Emirdağ Belediyesi’nden temin edebilirler. Ücretsiz olarak dağıtılmaktadır.