Afyonkarahisar’da Bizans Dönemi Anadolu’nun 1068’de Selçukluların eline geçmesine kadar sürdü.
Bu dönem süresince Emevi ve Abbasilerin Bizans’a akınları yüzünden Afyonkarahisar ve yöresi yıkıma uğradı.
Miladi 666’da Anadolu’ya ilk giren Emevi Halifesi Muaviye’nin oğlu Yezid, Emirdağ Kalesi’ni kuşatarak, Bizanslılardan aldı. İki yıl Emevilerde kalan kaleyi, Bizans İmparatoru II. Kostantin’in gönderdiği bir ordu geri aldı.
676’da İstanbul’u kuşatan Emevi Orduları çekilirken, Bayat-Bolvadin-İshaklı yolunu izleyerek yurtlarına geri döndüler.
685’te Emevi Halifesi Mervan oğlu Abdül-Melik, Abdullah Battal’ı (Battal Gazi) Çukurova’ya Misis Genel Valiliği’ne atadı. Bizans içlerine sürekli akınlar yapan ve bölgeyi çok iyi tanıyan Abdullah Battal 716’da Emirdağ Kalesi’ni kuşattı. Ermeni asıllı Suriyeli III. Leon’la bir anlaşma yaparak geri çekildi. III. Leon, Emevi akınlarına karşı Bizans’ı ayakta tutmakta başarılı oldu.
717’de Mesleme Komutasındaki Emevi Orduları Bizans’ı yeniden kuşattı. Başarısızlıkla sonuçlanan bu kuşatmadan dönerlerken, Mesleme Afyonkarahisar’ı yakıp yıktı. Emeviler 739’da Afyonkarahisar Kalesi’ni ele geçirdiler. Bizans imparatoru III. Leon da çok güçlü bir ordu ile Emirdağ Kalesi önüne geldi.
Afyonkarahisar’da kanlı çatışmalar oldu.
Misis Genel Valisi Abdullah Battal’ın, savunmaya elverişli kalede kalarak Bizanslılara karşı koyma önerisi kabul edilmedi. Kaleden çıkış çok kanlı oldu. Abdullah Battal yaralanıp III. Leon’a tutsak düştü. III. Leon’la birlikte Bizans’a giderken Nakolia (Seyitgazi) ‘da 70 yaşında öldü.
Emevilerden sonra, Abbasiler’in başa geçmesiyle 803’te Harunü’r-Reşid’in Komutanı Malik bin Salih, Afyonkarahisar’ı kuşattı. Ama başarılı olamayarak geri çekildi, Harunü’r-Reşid’in ikinci oğlu Halife Mu’tasım Türk akıncı komutanı Kavusoğlu Haydar ve Türkistan Afşin Oymağı Emiri Afşin’i 10.000 Türk akıncısı ile Anadolu’ya gönderdi. Emir Afşin, Ankara yakınlarında Bizans İmparatoru Teofilos’u geri çekilmeğe zorladı. Amoriom’a (Afyonkarahisar Kalesi’ne) sığınan Teofilos burayı Emir Afşin güçlerine karşı savunamadı. Emir Afşin’in akıncıları kaleyi ve kenti çok şiddetli savaşlar sonunda ele geçirdiler. 838’de, Afyonkarahisar’ın evlerinin yakılıp yıkıldığı bu savaşta, Teofilos Bizans’a çekilerek kenti bıraktı. Ama, Halife Mu’tasım Bizans üzerine yürümek isterken Bağdat’ta ayaklanma olduğu için geri dönmek zorunda kaldı ve Bizans egemenliği yeniden kuruldu.
(…. Yüksek Lisans Tezi, 1996, s…)
Şükrü Türkmen