Varlıklıya ağa, yoksula derviş,
Garibe fukara, uluya ermiş,
Sıkıya çok pinti, cömerte görmüş,
Kızarmış ateşe nar derler bizde.
Badanaya sıva, kirece kiraç,
Meşin süslemeci, ustaya saraç,
Tam karşıya yamaç, kır tarla kıraç,
Bostana huymayı kur derler bizde.
Tezgah ip ağacı, kirkit girgene,
İnce iplik demse, dantel tentene,
Makarnaya hamur, buğdaya tene,
Güzeli belinden sar derler bizde.
Davetiye oku, oyma taş soku ,
Hastaya marazlı, algına yakı,
Ak torbaya kese , bohçaya çıkı,
Yiğide bıyığı bur derler bizde.
Göğüs üstü delme , kol ağzı golçak ,
Namussuza dürzü, kötüye alçak,
Vetliye efendi, vetsize burçak,
Rengi ak olana gar derler bizde.
Yuvarlağa bakır, sivriye sitil,
Yorgana milete , döşeğe mitil ,
Kandile idare, içine fitil,
Alevsiz ateşe kor derler bizde.
Teyzeye dayaza, halaya bibi,
Büyükanne ebe, bebeğe bebi,
Büyüğe dert marat, küçüğe sabi,
Sevimli kediye mır derler bizde.
Yemeniye yazma, örtüye bürgü,
Has olana sızma, saygıya görgü,
Katlamaya büküm, katlıya dürgü,
Böyle görenekler var derler bizde.
Cemreye camile, Cemil’e Camel,
Gripliye algın, ishale amel,
Düstursuz hürreden , yakınlık hemhal,
Yâr ile sohbete ar derler bizde.
Rahmete ırahmat, yele ülüzgar,
Gaflete gasefet, hüzüne efkar,
Gülene sevecen, gönle sitemkar,
Sevda ateşine zar derler bizde.
Şerife’ye Şirif, Gökkız’a Göögız,
Rıfat’a Irafet , Akkız’a Aaagız,
Beyaz, ak babaçça, esmer garagız,
Göze hoş gelene nur derler bizde.
Adete ürüsüm, çatmaya hayma,
Delikliye guruş, liraya gayma,
Bilindik değildir geriye sayma,
Birden yok olana pır derler bizde.
Topağa yuvarlak,uzuna sümbül,
Zayıfa pek sıska, sivriye dümbül,
Büyük göz ağrısı, son kesti Songül,
Beyazlayan saça gır derler bizde.
Koyu kırmızı al, siyaha gara,
Çeyreğe bitimin , boş kaba dara,
Korkuya afakan, acıya yara,
Uğurdur testiyi kır derler bizde.
Sevilene gıyak, sevene meczup,
Aşığa divane, sessize mahcup,
İyiye ahlekli, kötüye tacup,
İt kızıştırmaya, hır derler bizde.
İskarpine lapçın , makasa sındı,
Kirliye pasaklı, temize yundu,
Çift katlıya haney, tek kata indi,
Uçurum dereye yar derler bizde.
Öfkeye zıvana, pek çoka zılla ,
Bakmaya avutma, sallama hılla,
Kravatlıya bey, sarığa molla,
Aşılmaz engele zor derler bizde.
Düz kazan haranı, saplı cıngıllı,
Tencere guşene, nazlı gıngıllı ,
Mutfağa aşene, alık dingilli ,
Az az akan suya şir derler bizde,
Ara ipe eriş , yan ipe menik ,
İp ağacı ıstar , boğaza ümük,
Halsize gav gibi, tombişe yumuk,
Yaramaz çocuğa zır derler bizde.
Erkek kardeş ede, kız kardeş bacı,
Silleye takaza, siteme acı,
Erik hoşafı çir, ince kar gıcı,
Kaybolan yiğide bir derler bizde.
Çamaşıra asbab, takıma urba,
Ufak güğüm ırbık, deriye gırba,
Masuma gariban, zalime zorba,
Kapışan zevata dur derler bizde.
Kör satıra dahra, baltaya nacak,
Yer sedire maket, köşeye bucak,
Çim dikmeye garık , dağnığa ocak,
Tohumu toprağa gar derler bizde.
Eskiye külüstür, yeniye acar,
Kevgire ilistir, kiraya icar,
Aralıya öte, ters yere ucar ,
Öne duran şeye sur derler bizde.
Amucaya emmi, kuzene böle,
Kilere guruluk, ha şuna hele,
N’aparsın yerine, nişliyon kele,
Öğüt veren zata pir derler bizde.
Çıbana dolama, sarığa dolak,
Aracıya elçi, postaya ulak,
Dar geçite çığra, su arkı yolak,
Eflatun irenge mor derler bizde.
Fes üstü tepelik, şapkaya kepez,
Haylaza uyanık, haytaya kerez,
Çokçaya gabarık, biraza birez,
Kışın yağan kara gar derler bizde.
Hafif taşa kevek, sert taşa yuvak,
Kısaya ufacık, boyluya gavak,
Akıllıya bilmiş, safcaya savak,
Söylenmeyen söze sır derler bizde.
Sıcağa ısıcak, şoseye susa,
Askıya asacak, akvile hasa,
Küsküye basacak, kedere tasa,
Yetişkin bekara er derler bizde.
Çok tazeye görpe , virana veran,
Şarlatana maytak, yârene yâran
Rumeli’ne Urum, Turan’a Duran,
Vur ha abalıya, vur derler bizde.
Kundağa höbelek, iç beze belek,
Mantara göbelek, arzuya dilek,
Ham kavuna kelek, kahıra felek,
Namaz örtüsüne car derler bizde.
Fabrika pavlike, korku tevlike,
Avukat akıbat, melek meleke,
Ağıra mülayim, betere eke,
Tez geçen aleve pır derler bizde.
İç ağrıya yürek, filize sürgün,
Gönüle çileli, bedene yorgun,
Sesliye geveze, sessize durgun,
Bakteri küfüne bar derler bizde.
Topak tekerecik, kuru gevrecik,
Akara çaydere, durgun derecik,
Çokçaya alaylı, bire biricik,
Bağırsak sesine gur derler bizde.
Öğrenci talebe, okur mektepli,
Öğretmen muallim, fazıl edepli,
Müdür baş efendi görevi belli,
Okumuşa hürmet var derler bizde.
Nakış ipi uşluk, metre endeze,
Kareye değirmi , hasa fanteze,
Bozguncuya safra, safra şiraze ,
Meydan sofrasını kur derler bizde.
huyma : Tarlaya kurulan derme çatma barınak.
soku : Bulgur dövme taşı.
algın : Üşütme, soğuk algınlığı.
kese : Taşiyet torbası, kuru baklagiller gibi.
delme : İçten giyilen yelek.
golçak : Kol ağzının kirlenmemesi için kıyafet üzerine geçirilen bir şey.
vetli : Ağır akıllı, yerli yerinde konuşan.
vetsiz : Luzumsuz, burçak gibi fazla işe yaramayan.
gar : Rengi beyaz olan, “kar”
milete :Yorgan dikiminde kullanılan amerikan bezi.
mitil : Döşek dikiminde kullanılan bez, bu beze kumlu dimi de denirdi.
cemre : Cemreler kıştan yaza geçiş kapısıdır. şubattan sonra havaya düşer, hava ısınır suya düşer, sular ısınır toprağa düşer ve toprak ısınır.
hürreden : Birçok kişinin izin almadan her hangi bir yere pat diye girmesi.
çatma : Herhangi bir yere derme çatma kurulan baraka.
gır : Yarısı beyazlamış saç için söylenir, “kır saç”.
bitimin : Tam teneke bir demir, yarım teneke bir şinik, yarım şinik bitimin.
lapçın :Yuvalı iskarpin, içi mes şeklinde, dışı ayakkabı.
zılla : İyice, çok fazla.
gıngıllı : Çok naz etmek, onu bunu beğenmemek.
dingilli : Her şeyden alınan.
eriş : Kilim ıymada çözülen ip.
menik : Kilim dokurken arada kullanılan ip.
ıstar :Kilim tezgahı.
sille : Çile, eziyet.
bir : Yiğitti eşi benzeri yoktu, bir tekti anlamında.
zevat : Şahıslar, kişiler, zevatlar.
garık : Düzenlenmiş çim dikme toprağı.
ucar : Kenarda, köşede bir yer.
hayta : Ele avuca sığmayan, serserilik yapan kimse.
akvil : Hasa, bir tür patiska.
görpe : Yeni doğmuş, topraktan yeni çıkmış taze olan her şey, “körpe”
bar : Yüzü küf tutan peynir, yoğurt gibi şeylerin nahoş hali.
Rabia BARIŞ
