ADETLERİMİZ / Kız Bakma, Kız Beğenme, Görücü Gitme

Pek çok yörede olduğu gibi bizim yöremizde de evlenme kurumunun temelleri görücüye çıkma, kız beğenme ve kız isteme girişimleriyle atılır.
Kız bakma ve beğenmede genellikle kadınlar ön plandadır.
Evlenme çağına geldiğinde oğlan havas olduğu kızı değişik yollarla ailesinde duyurur. Aile kadınlarından yakın birisi bir bahane ile kızın evine gidip kızı inceler. Buna “kız bakma” denilir. Oğlan tarafının isteği bir şekilde kız tarafına duyurulur. Olumlu bir cevap alınırsa başka kız aranmaz. Olumsuz cevap alınır ya da alınacağı sezilirse, başka adaylar üzerinde durulur.
Sever isem gene seni severim
Sarı bu(ğ)da(y) gibi dalga dö(ğ)erim
Boyunu sevdi(ğ)im topacık yarim
Babam almam demiş boyun e(ğ)erim. [Abdullah Özkurt]
Oğlanın istediği ya da beğendiği bir kız yok ise iş aileye düşer. Kız seçme girişimi, evlenecek gencin annesi, babası veya diğer yakınları tarafından başlatılır. Evlenmede iş ve işlemler genellikle kadınlar tarafından yürütülür.
Görücülükte kızın ev işi yaparken hamaratlığı, güzelliği, asaleti, huyu, mahareti ve töresel davranışları başta aranan özelliklerdir. Ev işlerinde becerikli olması, temizlik ve düzene dikkat etmesi, güler yüzlü olması da aranılan temel özellikler arasındadır.
Damat adayında aranan özellikler ise evini geçindirecek ve kimseye muhtaç olmayacak bir işinin olması, kötü alışkanlıklarının bulunmaması ve geçmişinin temiz olmasıdır.
Gelin almak isteyen aileler önce akrabalarından, komşularından ve yakın çevrelerinden başlayarak kız aramaya çıkarlar. Bu konuda kendilerine komşuları ve tanıdıkları da yardımcı olur. Evlenecek delikanlıya kız aramak – kız bakmak için baş vurulan bu adete “Görücüye Çıkma” da denilir.
Gencin ailesi düğünlerde, bayramlarda veya akla gelen herhangi bir yerde oğulları için kız beğenmeye ve beğendikleri kız hakkında çeşitli yollarla oğlanın fikrini öğrenmeye çalışırlar. Düğünlerde beğenilen kız, oğlanın annesi tarafından oyuna kaldırılır ve oynatılır. Eğer ki beğenilmişse başından para saçılır. Bu kızın beğenildiğinin işaretidir.
Eğer ki kız görülüp beğenilmiş veya birileri tarafından tavsiye edilmiş ise kız evine görücü kadın gönderilir. Görücü kadın oğlanın annesi olabileceği gibi teyzesi, halası, yengesi veya komşu kadınlardan birisi de olabilir.
Kız görmeye sözde bir bahane uydurarak habersiz gidilir. Öncelikle kızdan su istenir, bardağın temizliğine, evin tertip ve düzenine bakılır.
Kız beğenilmeye gelindiğinin farkına varmıştır. Gelen ve geliş nedeninden hoşnut ise kahve ikram eder yok hoşnut değilse odadan dışarı çıkmaz. Gelen dünürcülerin eşikteki ayakkabılarını karıştırarak sağı sağla, solu solla eşler, hatta ayakkabıların içine büyülük nitelikli tuz serper ve üzerlerine süpürge koyar. Böyle hallerde, kız evine bir daha isteme amacıyla gidilmez.
Sıvalı evlerin tozu mu olur?
Şu Emirdağı’nın yazı mı olur?
Sevdiğine varamayan gızların
Vardığı kocada gözü mü olur? [Emirdağ / Anonim]
Görücüler olumlu bir yargıya varırlarsa, daha ayrıntılı bilgiler edinmek için, ziyaretlerini sona erdirirler. Birkaç gün sonra gelip cevap alacağını söyleyerek ayrılırlar. Bu, aynı zamanda kız ailesine de bir düşünme payı bırakmak, onlara da damat adayı hakkında bilgi edinmeleri için zaman tanımak anlamına gelmektedir. Bu dünürlüğün birinci aşamasıdır.
Kız tarafının düşüncesi olumsuz ise çeşitli bahaneler ileri sürülerek bu isteği olumsuz karşıladıklarını belirtirler. Bu bahaneler düğün etmeye maddi durumlarının elvermemesi, kızın yaşının küçük olması, önünde büyüğünün olması, çeyizinin hazır olmaması, yakınlarından birinin hasta olması, yakınlarından birinin bu evliliğe razı olmaması… şeklinde sıralanabilir.
Evimizin boyraz yanı deredir
Derdine yanıyo(ru)m yedi senedir
Dünür saldım gâvur anan vermemiş
Seni orda beni burda meledir. [Emirdağ / Anonim]

Ardıç a(ğ)acında biten budaklar
Şekerinen bal mı ola dudaklar
Dünür saldım gâvur anan vermemiş
Hani yarim adadı(ğ)ın adaklar. [Emirdağ / Anonim]

Aşa(ğ)ıdan gelen akar mı ola
Gözleri gözüme bakar mı ola
Dünür saldım gidi baban vermedi
Cehennem azabı çeker mi ola. [Suvermez / Anonim]

Suvermez ba(ğ)ında gül dutam dutam
Kurusun o yârin elinden dutan
Dünür saldım e(ğ)er anan vermezse
Kötüye varmıya sevdi(ğ)im utan. [Suvermez / Anonim]

Pörnek’ten yükledim bi(r) ga(ğ)nı gamış
Nazlı yâr elini bö(ğ)rüne gomuş
Dünür saldım gavur anan vermemiş
Bacımın o(ğ)luna vergili demiş. [Emirdağ / Anonim]

Averen’de eski yârim duruyo(r)
Belkiz yârim bellerimi gırıyo(r)
Nazlı yârim dünürcüler gelinci
Zalım anan niye annın dürüyo(r). [Seyrekbasan Nuri]

Kız bakma ve kız beğenme aşamaları genellikle anneler arasında olur ama eşlerine de bilgi verirler.
(Şükrü Türkmen)