Boynuyoğunlu Aşireti

Boynuyoğunlu Aşireti Türkmân Yörükânı taifesinden olup, yerleşme yerleri Emirdağı Kazası, Maraş, Konya, Bursa, Aksaray Sancağı, Adana, Tire Kazası’dır (Cevdet Türkay, a.g.e., s.64).

0
1134

Boynuyoğunlu Aşireti Haremeyn Reayası Türkmen taifesinden olup 1746’lı yıllarda Barçınlı (Emirdağ) Kazası civarındadır.
Zorla iskân edilmemiştir. Kendi istekleri doğrultusunda, bir kısmı Beyobası Köyü’ne (Beyköy’e) ve bir kısmı da Gedikevi (Gedikobası) Köyü’ne yerleşmişler ve buraları yurt tutmuşlardır. Kalabalık ve güçlü bir aşirettir.
Yeni İl ve Türkmân-ı Halep ve mülhakatına bağlı Boynuyoğunlu Cemaati’nin bilinen ilk aşiret beyi “Battal Bey”dir. Battal Bey Cemaatinin Karahisar-ı Sâhib kurbunda tahakkuk eden Mir-i Haremeynleri ödemediği için 1758 yılında Karahisar-ı Sâhip yakınlarında dağlık yerlere sığınmıştır. Anadolu Valisi Ali Paşa, Yeni İl Hassı Voyvodosu Ebubekir ve Ankara Kalesi Dizdarına yazı yazılarak Boynuyoğunlu Cemaati Kethüdası Battal’ın ele geçirilerek Ankara Kalesi’ne hapsedilmesi istenir.
1780 yılında Battal Bey, Boynuyoğunlu Cemaati Aşiret Beyliği görevinden alınır ve yerine oğlu Osman Bey tayin edilir.
(I. Abdülhamid dönemine ait ilgili ferman; müzehheb tuğra, birer satır siyah ve kırmızı mürekkeple yazılmıştır, üzeri altın serpme ve altın benekli olup 53,5×77 ebadında ve 8 satırdır)
Osman Bey’in ne kadar süreyle beylik yaptığı hakkında, şimdilik kaydıyla bir bilgi olmamakla beraber yaşadıkları köy “Beyobası” (Beyköy) köyüdür. Beyobası köyü 1831 yılı nüfüs sayım defterinin 9. sıradaki kayda göre, Osman Bey’in 40 yaşında Battal ve 25 yaşında Süleyman adında iki çocuğu vardır.
Yine adı geçen nüfus sayım tutanağına göre 1831 yılında Aşiret beyi orta boylu, kara sakallı, 36 yaşında İsmail Bey zade İbrahim Bey’dir. Burdan hareketle, o tarihteki Aşiret Beyi İbrahim’den önce babası İsmail Aşiret Beyidir.
Osman Bey ile İsmail Bey arasında Ahmet Bey adında bir kişi daha beylik yapmıştır. Ahmed Bey, Pornik Aşireti Beyi Ahmed Bey ile Keşan ve Malkara’ya sürgün edilmiştir.
1842 tarihli bir belgede “Karahisar-ı Sahib Sancağında Emirdağında Boynuyoğunlu Aşireti ahalisi ile sabık beyleri İsmail Bey’in muhasebelerinin ruyetine ve şikayet olunan maddelerin tahkiki ile keyfiyetin İstanbul’a bildirilmesi.” ve 1846 tarihli bir belgede “ Yeni İl Aşireti Kaymakamı el-Hac, es-Seyyid Mehmed Alinin; Emirdağı’nda Meskûn ve çağrıldığı halde gelmeyen Boynu Yağınlı (Boynuyoğunlu) Aşireti Beyi İsmail’in zimmeti olarak teraküm eden mebaliğin tedkiki için kafi miktarda zabtiye refakatinde getirilmesi talebi.” denilmektedir.
1860 tarihli diğer bir belgede “Osman ve kardeşlerinin, Battal Bey’de irsen intikal eden alacaklarının tahsili.”ve 1860 tarihli diğer bir belge de “Hüdavendigar eyaletine bağlı Karahisar-ı Sâhib Sancağının Boynuyoğunlu Kazası sabık müdürü Ömer Ağa’nın zimmetine geçirdiği meblağın affıyla kendisinin tahliyesine dair mazbata. (1. Anadolu Katil Sirkat)” şeklindedir.
H.1316 (1898) yılında Karahisar-ı Sâhip Sancağında yeni bir idari yapılanmaya gidilmiş kazalar aynı kalırken nahiye sayıları arttırılmıştır. Buna göre Karahisar Kazası’nda 9, Sandıklı’da 11, Bolvadin’de 4, Aziziye’de 5 olmak üzere toplam 29 nahiye meydana getirilmiştir. Bu yapılanmada Aziziye’nin nahiyeleri Merkez, Bayat, Han-ı Barçın (Han), Manahoz (Gözeli) ve Salihler (Zont-Ömerhacılı) dir. Merkez nahiyenin 20, Bayat nahiyesi nin 8, Han-ı Barçın nahiyesinin 8, ve Salihler (Zont-Ömerhacılı) Nahiyesi’nin 15 ve Boynuyoğunlu Aşireti’nden olan Manahoz (Gözeli) Nahiyesi’nin de 11 köyü vardır. Alikan, Aslanlı, Bağlıca, Beyköy (Beyobası), Burun-i Argaç (Burunarkaç), Dikilikaya, Gedikevi, Kılıçlı, Kulaklı (Kavlaklı) ve Kuyruklu (Tepeköy), Manahoz (Gözeli) Nahiyesi’nin köyleridir. Belirtilen tarihlerde Alibeyce köy statüsünde değildir.
Emirdağ yöresinde Boynuyoğunlu Cemaati, Arslanlı Cemaati, Beğ (Bek) Cemaati, Bünkeşik (Büngeşik) Cemaati, Gedikobası Cemaati, Kadıkapısı Cemaati, Kılıçlı (Kılınçlı) Cemaati, Kulaklı Cemaati, Kuyruklu Cemaati, Safracık (Sığracık) Cemaati Boynuyoğunlu Aşireti’ne Bağlı Cemaatlerdir.
Boynuyoğunlu Aşiretinden olan köyler Alibeyce, Bağlıca, Beyköy, Burunarkaç, Gedikevi, Gökçe-yaka (Geynik) (Gömü Belediyesinin Mahallesi), Gözeli (Manahoz), Kılıçlıkavlaklı, Kırkpınar, Sığracık ve Tepeköy (Kuyruklu) köyleri ile Çifteler İlçesine bağlı Arslanlı, Büngeşik ve Kadıkuyusu köyleridir.
1841 yılına ait nüfus sayımında, Emirdağı yöresinde Haremeyn’e merbut Boynuyoğunlu Aşireti’ne tabi Bey Köyü’nde 118 hane ve 355 nüfus, Gedikevi Köyü’nde 208 hane ve 492 nüfus, Kulaklı Köyü’nde 34 hane ve 73 nüfus, Sığracık Köyü’nde 38 hane ve 117 nüfus olmak üzere 398 hane ve 1037 nüfus bulunmaktadır.

Kaynak : Şükrü TÜRKMEN, Aşiretlerin Anadolu’da İskânı Emirdağ Örneği, 2021 s.131-173