Koruyucu, kollayıcı özelliğiyle babalarımız baş tacımızdır.
Babalarımızı babayiğittir; yüreklidir; kendine hep güvenebileceğimiz kişidir.
Babalarımızın özellikle bu durumlarının belirtildiği ulaşabildiğim atasözlerimiz şöyle:
Ana analık olursa, baba da babalık olur. / Anası olmayanın babası olmaz. / Ana üvey olunca baba gâvur olurmuş.
Babanın üvey anadan ileri lafı olmaz. Bilakis onun memnuniyeti için evladına kötü bile davranır.
Ana ciğerden yana, baba dağda bir oba.
Evlat için büyük bir acıyla içi yanan anadır; baba, evladın her an koruyucusu, kollayıcısıdır
Koca ekmeği meydan ekmeği, oğul ekmeği zindan ekmeği. [1] / Oğul ekmeği, boğul ekmeği.
Kadın evlendikten sonra hayat arkadaşıyla daha rahat ve huzurlu bir hayat sürer. Erkek çocukları, kimi zaman anne babaların emeklerine karşılık veremez, onların ümitlerini boşa çıkarır.
Ana ölünce baba, enişte yerine geçermiş.
Anne öldüğünde o hanede evladın evdeki varlığının pek anlamı kalmaz.
Ananın iğnesi, babanın kazması para kazanır.
Anne de baba da ailenin geçimine üreterek destek olur
Anasının türküsü kızı için, babasının türküsü oğlu için.
Ana kızının yurdunun yuvasının iyi olmasına çabalarken baba da oğlu için çabalar.
Anasız çocuk evde hordur, babasız çocuk çarşıda. [2]
Çocuğun sürekli olarak evde onu sevecek anneye dışarıda da ona arka çıkacak babaya ihtiyacı vardır.
Atana nasıl bakarsan, evladın da sene öyle bakar.
Baba, basına ne yapmışsa evladından da onu görür.
Atasına düşman olan, evladına dost olmaz.
Baba atasına düşman olmuşsa evladından dostluk bekleyemez.
Atın varken yol tanı, ağan varken el tanı.
İmkânlar müsait olduğu sürece gezip dolaşarak eş dost edinmek gerekir.
Baba himmet, oğul hizmet. / Derviş şeyhine baba himmet demiş, şeyhi de oğul hizmet demiş.
Küçükler, büyüklerin kendilerine el uzatıp yardım etmelerini istemeye hak kazanabilmek için görevlerini iyi yapmalıdır. Lütuf görmek, himmete bağlıdır.
Baba kârı, evlada miras.
Babanın her tür birikimi, evlada kalır.
Çocuk büyütmek, taş kemirmek…
Çocuk büyütmek büyük fedakârlık ister.
Dört atanın dördü de hak. / Dört atanın hakkı bir. [3]
Karı ve koca, kaynana ve kayınbabalarını öz ana ve babalarından ayrı görmemelidir.
Anam babam kesem, elimi soksam yesem.
Başkalarından sürekli olarak yardım beklemek, doğru değildir. Esas olan, her zaman kendi kazancımızdır.
Giden gelse, babam /dedem gelirdi.
Kişi elindeki imkân, fırsat vb.nin değerini pek bilemez. Onları kaybedince hayıflanır ama iş işten geçmiştir.
Gözüm kaşım bana yeter babamın adı beni satar. [4]
Güzelliğim belli de asıl benim asaletim, önemlidir.
İyi evlat babayı vezir, kötü evlat da rezil eder.
Babanın başarısı, yetiştirdiği çocuk ile değerlendirilir.
Kardeşin büyüğü baba, küçüğü evlat yerine geçer.
Baba ölünce büyük kardeş baba, küçük kardeş de evlat yerindedir.
Oğlan atadan öğrenir sofra açmayı, kız anadan öğrenir biçki biçmeyi./ Anadan gören inci dizer, babadan gören sofra yazar. / Anadan gören sergen düzer, babadan gören saban düzer. / Kuş yavrusu, yuvasında gördüğünü yapar./ Oğlan babadan görür at oynatmayı; kız, anadan görür softa donatmayı. / Oğlan babadan görür sofra açar, kız anadan görür çeyiz serer.
Erkek çocuk konuk ağırlamayı babadan öğrenirken kız çocuğu da anasından dikiş dikmeyi ve ev işlerini öğrenir. Erkek çocuk anadan görüp öğrenirken kız çocuk da anadan öğrenir.
Oğullu baba, ölmez.
Babalı oğlanın, oğullu babanın sırtı yere gelmez.
[1] Karı koca geçimsizliğinde arayı düzletmede tavsiye amaçlı kullanılır.
[2]hor: Değersiz, bayağı, hakir
[3]dört ata: Anne baba; kayın ana kayın baba
[4] Evlenme çağındaki kız için