Dokuz sayısı, kültürümüzde önemli bir yere sahiptir. Kutsalvarlıklar için, kahramanlar için sıkça kullanılır. Devlet yönetiminde kullanıldığı gibi coğrafi adlarda da görülür. Dokuz sayısı atasözlerimizde sıkça kullanılmıştır. Bunlardan bazıları:
Adı çıkmış dokuza, inmez sekize.
Allah, dokuzda verdiği ömrü sekizde almaz.
Baktın martın dokuzu sal çayıra öküzü. [1]
Bildiğim dokuz bilmediğim doksan dokuz.
Bir akçe ile dokuz kubbeli hamam yapılmaz.
Bir baba dokuz evladı /oğulu besler; dokuz evlat /oğul bir babayı besleyemez.
Bir çingeneyi dokuz mahalle doyuramamış.
Bir delinin kuyuya attığı taşı dokuz akıllı çıkaramaz.
Bir ekmek, dokuz aç; durma oradan kaç.
Bir kaşık ile dokuz çoban ekmek yemiş, birinin ağzı boş kalmamış.
Bir osuruk, dokuz doktora bedeldir
Boğaz dokuz boğumdur.
Çocuk dokuzunda ne ise doksanında da odur.
Danaya dokuz kere saplatmaktan öküze bir kere kökletmek evladır.
Deveye oyna demişler, dokuz kazan süt devirmiş.
Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
Dokuz abdal bir kilimde uyur; iki padişah bir iklime sığamaz.
Dokuz bacanak, bir çavdar gölgesinde eğlenirmiş.
Dokuz keçe, su geçe; bir deri, soğuk geri.
Dokuz köpeğe bir yufka, öldüm tıka tıka.
Dokuz ortaklıya var da bir öksüzlüye varma.
Dokuz ölç, bir biç.
Dokuz yutkun, bir söyle.
Dokuzu don, birisi can…
Dokuzu ver, onu kurtar.
Dokuzu vermeyince onu kurtaramazsın.
Donsuzun gönlünden dokuz top bez geçer
Dost sekiz, düşman dokuz.
El, adama dokuz toklunun doymadığı yerde bir samanlık ot yoldurur.
Erlik on dokuzu düzen.
Eşek dokuz türlü yüzme bilir, ırmak kenarına gelince hepsini unutur.
Eşek küçüktür ama dokuz deveyi yeder.
Fahişenin dokuz donu vardır; sekizini başkasına giydirir, birini kendi giyer.
Geçinmeyene dokuz koca, okumayana dokuz hoca az gelir.
Güzelliğin şartı on dokuzu don.
Hırsız sekiz, köşe dokuz.
Hilekâr dokuz ocak yıkmayınca bir ocak yapamaz.
İt yediği yeri sekiz, insan dokuz dolanırmış.
Köy bir, dilencisi dokuz.
Kurt, doyduğu yeri dokuz dolaşır.
Mart dokuzunda çıra yak, bağ buda.
Misafir on kısmetle gelir, birini yer dokuzunu bırakır. [2]
Öksüzün dokuz boğazı olur, bir doysa sekizi aç kalır.
Öksüzün dokuz karnı olur, sekizi doyar birisi aç gezer.
Öve öve öküz ettiler, boynuzunu dokuz ettiler.
Sekiz aptal, dokuz kaşığı boş bırakmaz.
Sekiz günlük ömre, dokuz günlük azık gerek
Sekiz keçiye, dokuz çoban lazım.
Sekiz olur, dokuz olur; tosun büyür, öküz olur.
Sekiz tarakta, dokuz bez olmaz.
Tilkinin yüz meseli varmış, doksan dokuzu tavuk üstüne.
Yiğitlik dokuzdur, sekizi kaçmaktır, biri hiç görünmemek.
Zenginin kefeni dokuz kattan sarılır, züğürdün gömleğine yama bulunmaz.
[1] martın dokuzu: Yeni takvime göre 22 mart
[2] Misafirin kısmetinin Allah tarafından gönderildiğine inanılır.
Özcan TÜRKMEN
